Rodzaje i budowa oczek wodnych

Jednym z najważniejszych pytań na jakie musi sobie odpowiedzieć każdy przyszły posiadacz zbiornika wodnego to jaki jego typ wybrać. Oczywiście ten wybór jest ściśle powiązany z możliwościami finansowymi oraz ilością posiadanego miejsca w ogrodzie. Najlepsze są zbiorniki naturalne, jednakże nie wszędzie mogą powstać. Najczęściej budowane są zbiorniki foliowe, betonowe, murowane, z kręgów betonowych, z gliny, z papy, iłu lub gotowe zbiorniki plastikowe. 

Zbiorniki foliowe

Folia jest najpopularniejszym oraz najlepszym materiałem do budowy stawu ogrodowego. Jej elastyczność pozwala na zaplanowanie praktycznie dowolnego kształtu. Folia wysokiej jakości posiada wiele zasadniczych zalet takich jak: odporność na promieniowanie UV, odporność na uszkodzenia i mróz, elastyczność oraz niska wrażliwość na przerastanie korzeniami. Pamiętajmy, aby nie wykorzystywać zwykłych folii, ponieważ po pewnym czasie stają się zagrożeniem dla środowiska. Tylko specjalne folie z przeznaczeniem do budowy zbiorników wodnych dają gwarancję, że nie zmienią swoich właściwości wraz z upływem czasu. Na rynku dostępne są folie w kolorze czarnym, niebieskim, oliwkowozielonym i brązowym. Najczęściej stosowane są folie z PCV, jednakże coraz większym zainteresowanie cieszą się folie kauczukowe. Są one bardzo odporne na mróz, a także mogą być układne w trakcie mrozu. Wymiary i kształt potrzebnej folii wyznaczamy za pomocą sznurka umocowanego na kołkach wzdłuż linii brzegowej. Standardowe wymiary folii wynoszą 4 i 6 m. W następnym etapie określamy szerokość, długość oraz głębokość zbiornika i na podstawie tych danych określamy ilość potrzebnej folii. 

Kolejnym ważnym czynnikiem jest grubość folii. Folia o grubości 0,5 mm zupełnie wystarczy do budowy zbiornika o powierzchni 15-20 m2. Jeśli obciążenia mają być większe to potrzebujemy folii o grubości od 0,8 mm do 1 mm. Tym większe kawałki folii zastosujemy, tym lepiej. Folia powinna zachodzić na siebie co najmniej 15 cm, zaś jej brzegi łączymy za pomocą specjalnego kleju do foli lub zgrzewamy jeśli zastosowaliśmy folię z ECB. Folii nie należy sklejać w temperaturze poniżej 15 C. Jeśli potrzebujemy większych foli lepiej zamówić konkretny wymiar u producenta. Dzięki temu unikniemy pracochłonnego sklejania i będziemy mieli pewność, że nie przecieka. 

Wykopaną pod oczko wodne żyzną warstwę ziemi najlepiej jest wykorzystać w ogrodzie. Należy pamiętać, że wykop powinien być o około 20 cm głębszy od planowanej głębokości oczka. Dodatkowa głębokość będzie wykorzystana pod warstwę ochronną oraz podłoże pod rośliny wodne. Po wykopaniu dna naszego przyszłego zbiornika rozpoczynamy formowanie półek na głębokości 15-20 cm i 35-40 cm, gdzie później będziemy ustawiać rośliny. Przy płaskich i pochyłych ścianach ziemia i kosze z roślinami będą się obsuwały. Nachylenie ścian zbiornika nie powinno przekraczać kąta 45 stopni. Lód zimą będzie wypychamy jeśli ściany oczka będą odchylone na zewnątrz. Podłoże na którym będziemy układać folię powinno być suche i gładkie. Usuwając kamienie mamy pewność, że ich ostre krawędzie nie uszkodzą folii. W celu wyrównania podłoża możemy wylać również cienką warstwę chudego betonu. Przed ułożeniem folii należy położyć 2-4 cm warstwę drobnego piasku lub innego materiału ochronnego. Folię należy układać w dni ciepłe i słoneczne, ponieważ wtedy łatwiej daje się ułożyć z uwagi na większą giętkość. Tym folia lepiej wygładzona, tym lepiej. Na dnie możemy umieścić warstwę ziemi ubogiej w składniki mineralne, jednakże nie jest to konieczne. Wszystkie brzegi powinny być jednakowej wysokości, ponieważ w przeciwnym wypadku woda będzie się wylewała na zewnątrz. Zanim napełnimy zbiornik woda jego brzegi wykładamy kamieniami o dużej wadze. Kształt linii brzegowej ma bardzo duże znaczenie. Brzegi folii wywijamy ku górze. Bardzo mało estetycznie wygląda zbiornik z widoczną folią. Z tego powodu maskujemy go żwirem, kamieniami, roślinami wodnymi, płytami kamiennymi lub drewnianym pomostem. Na dnie najlepiej jest umieścić pompę, która będzie tłoczyła wodę do filtra, strumyków, fontann i kaskad. 

Zbiorniki betonowe

W przeszłości był to najbardziej popularny rodzaj zbiornika. Najczęściej miały pionowe ściany co uniemożliwiało uprawę wielu gatunków roślin wodnych. Obecnie coraz częściej odchodzi się od tego typu oczek wodnych. Ich negatywnymi cechami jest wysoki koszt materiału, potrzebna duża ilość miejsca, mini pęknięcia które tworzą się po kilku zimach oraz niemożliwość uprawy roślin kwasolubnych, ponieważ alkalizują wodę. Pozytywnymi stronami jest nie przerastanie korzeniami roślin oraz możliwość budowy w każdym podłożu. Zbiorniku betonowe o fantazyjnych kształtach łatwiej pękają oraz wymagają fachowego wykonania. Beton do budowy tego typu zbiornika powinien być najwyższej jakości. Grubość ścian odpowiednia do pozostawienia wody na zimę powinna wynosić około 50 cm. 

Zbiorniki murowane

Ten typ zbiorników jest podobny do betonowych, jednakże ich przewagą jest fakt, że zdecydowanie rzadziej pękają. Do ich budowy najczęściej wykorzystuje się cegłę. Używając zaprawy betonowej, smoły oraz papy dachowej jesteśmy w stanie zwiększyć ich wodoodporność. Mur należy otynkować z obu stron oraz posmarować smołą od strony zewnętrznej, zaś od środka przyklejamy papę dachową. Kolejno od środka dobudowujemy mur na szerokość cegły, który następnie tynkujemy. Do małych zbiorników grubość muru powinna wynosić długość cegły, zaś w większych półtorej długości cegły. Beton do tynkowania od środka powinien być wzbogacony o środek uszczelniający. 

Zbiorniki z iłu i gliny

Glina wykorzystywana do budowy zbiornika wodnego powinna być oczyszczona z kamieni, zaś w przypadku iłu nie może on zawierać zanieczyszczeń. Materiał z wilgotnością pozwalającą na ubijanie wykorzystujemy tworząc około 50 cm warstwę. Pamiętajmy, że nie mogą być w nim żadne szczeliny. Po dokładnym ubiciu materiału rozprowadzamy na nim warstwę szlamu. Powierzchnia stawu będzie się nadawała do chodzenia jeśli na szlamie umieścimy kilku centymetrową warstwę żwiru. Następnie na żwir dajemy podłoże dla roślin. Zbiorniki z tego typu materiału łatwo wysychają oraz przerastają korzeniami. 

Zbiornik z kręgów betonowych

Popularne kręgi betonowe również nadają się do stworzenia oczka wodnego. Tym więcej kręgów ułożonych pionowo, tym większa głębokość zbiornika. Rurę odpływową umieszczamy na dnie zbiornika. Jej ujście należy umieścić poza kręgiem w warstwie drenującej. Dno powinno być wyłożone żwirem i następnie zalane betonem. Przestrzeń pomiędzy wykopem, a kręgiem zasypujemy żwirem. 

Zbiorniki gotowe

Obecnie produkowane są różnych kształtów i wielkości zbiorniki z tworzywa sztucznego. Jest to głównie rozwiązanie dla osób posiadających ograniczoną ilość miejsca w ogrodzie. Gwarantują one odpowiednie proporcje pomiędzy głębokością, powierzchnią i pojemnością. Zaletami takich zbiorników jest szczelność, trwałość, odporność na temperaturę i promieniowanie ultrafioletowe oraz chemiczny skład wody. Ponadto stworzenie tego typu oczka wodnego nie jest zajęciem pracochłonnym. W przypadku przeprowadzki ten typ zbiornika możemy łatwo zabrać ze sobą. 

Na rynku dostępne są zbiorniki z wyodrębnioną strefą głębszą oraz bagienną. Przystępując do wykopu powinniśmy uwzględnić, że powinien być on nieznacznie szerszy i grubszy od zbiornika. Na ubite podłoże wysypujemy kilkucentymetrową warstwę piasku. Zbiornik powinien być poziomo ustawiony oraz stabilny. Następnie wsypujemy piasek lub suchą ziemią w przestrzeń pomiędzy ściany wykopu, a zbiornik. Nasze oczko wodne będzie pięknie prezentowało się w ogrodzie jeśli brzegi będą zakryte bujną roślinnością. 

Położenie, kształt i wielkość oczka wodnego

Zbiornik wodny w ogrodzie sprawia, że staje się on o wiele bardziej atrakcyjny. Oczko wodne pozytywnie wpływa na mikroklimat, uspokaja oraz pozwala na obserwację procesów zachodzących w naturze. Przemyślane zaplanowanie wielkości, położenia i rodzaju zbiornika umożliwia uniknięcia większych problemów w przyszłości. Przeniesienie tradycyjnie zbudowanego zbiornika nie jest możliwe. Najlepiej jest umieścić oczko wodne lub staw w części rekreacyjnej lub kwiatowej. Zbiornik wygląda naturalnie jeśli umieszczony jest w najniższym miejscu w ogrodzie. Nienaturalnie wygląda w przypadku, jeśli wystaje ponad powierzchnię wody. Wygodnie obserwuje się nasz zbiornik jak jest widoczny w tarasu. W praktyce ważna jest też bliskość sieci wodociągowej i elektrycznej oraz ogólna dostępność stawu ogrodowego. Bliskość sieci wodociągowej jest szczególnie ważna gdy na danym terenie nie ma naturalnego źródła wody. Sieć elektryczna jest wykorzystywana do nocnego oświetlenia oraz innych urządzeń takich jak np.: pompa. Staw ogrodowy nie powinien znajdować się zbyt blisko warzywnika lub sadu, ponieważ mogą się do niego dostać środki ochrony roślin i nawozy co bardzo negatywnie na niego wpływa. 

Dla istnienia równowagi biologicznej potrzebna jest odpowiednia temperatura wody co jest pochodną natężenia promieniowania słonecznego. Światło słoneczne powinno docierać do zbiornika przynajmniej przez 5-6 godzin dziennie. Zbyt mocne nasłonecznienie negatywnie wpływa na małe zwierzęta i ryby. W południe powinien znajdować się w cieniu drzewa, wysokiego muru lub płotu. Jednakże drzewa powinny się znajdować w odległości co najmniej kilku metrów, ponieważ spadające jesienią liście niepotrzebnie zanieczyszczają wodę. Zbyt mała ilość światła niekorzystnie wpływa na rośliny, które w przeważającej ilości są światłolubne. Pamiętajmy również, że większość cienia będzie pochodzić od umiejętnie zasadzonych roślin ozdobnych przy brzegu. Do oczka wodnego z jednej lub dwóch stron powinien być swobodny dostęp. Zbyt bliskie położenie dróżek będzie powodowało kurzenie się powierzchni wody. Nasz zbiornik będzie stanowił dużą pokusę dla dzieci. Nawet bardzo płytki zbiornik może stanowić dla nich zagrożenie. Dlatego pamiętajmy o prawidłowym zabezpieczeniu naszego przy ogrodowego stawu przed dziećmi. 

Kształt i wielkość oczka wodnego.

Z upływem czasu rośliny wodne w bardzo szybkim tempie pokryją wolną powierzchnię wody. Z tego powodu nasz zbiornik powinien być możliwie duży. Ponadto w większym zbiorniku łatwiej pielęgnować rośliny i ryby. Najbardziej optymalne są zbiorniki o powierzchni 15-20 m2. Chociaż nie są duże to umożliwiają już stworzenie ciekawych kompozycji roślinnych. Oczka wodne o małej powierzchni powinny mieć kształt figur geometrycznych. Oprócz powierzchni ważna jest także głębokość planowanego zbiornika w ogrodzie. Od niej zależy możliwość przezimowania ryb i dobór roślin. Aby móc hodować ryby oczko powinno mieć co najmniej 90-100 cm głębokości. Dzięki temu w czasie mroźnej zimy mamy pewność, że ryby będą miały się gdzie schronić przed zamarznięciem wody. Ponadto w małych oczkach wodnych ryby szybko zmieniają ilość składników pokarmowych w wodzie poprzez pozostawione resztki podawanego pożywienia. W zbiorniku o głębokości do 50 cm będziemy mogli zasadzić większość roślin wodnych, zaś zbiornik o głębokości do 20 cm umożliwia uprawę roślin pływających i błotnych. Również kształt zbiornika ma duży wpływ na wygląd całego ogrodu. Z tarasem łatwiej jest połączyć zbiorniki o kształcie prostym. Jednakże kształt linii brzegowej ostatecznie zawsze zależy do gustu właściciela ogrodu. Obecnie buduje się zbiorniki w których można wyróżnić zasadnicze strefy takie jak: wilgotnej łąki, płytką błotną, roślin pływających oraz głęboką. W pierwszych dwóch strefach będą mogły żyć płazy i owady. W strefie drugiej i czwartej będą mogły żyć ryby, które znajdą zarówno płycizny do odbycia tarła, jak również głębię do przezimowania. Na rynku dostępnych jest wiele gotowych zbiorników o różnorodnych kształtach. Jednakże każdy kto chce włożyć trochę własnej inwencji częściej sięga po folię i tworzy zbiornik na wzór własnych preferencji.